1. Naturalne poznanie Boga

Pierwszą i podstawową prawdą religii jest prawda o istnieniu Boga.

Człowiek poznaje tę prawdę rozumowo, wyciągając wnioski z właściwości tworów ziemskich i całego świata.

Pismo św. nazywa wprost głupimi tych, którzy do tej prawdy nie doszli, albo ją tłumaczyli błędnie:

A głupi są wszyscy ludzie, w których nie ma znajomości Boga i dóbr, które widzą, nie mogli poznać tego, który jest, ani z rozważania dzieł nie rozpoznali Twórcy

Mdr 13:1-5

Oprócz tego, jak gdyby instynktowego i samorzutnego poznania istnienia Boga — winien jednak człowiek zdobyć sobie głębsze i jaśniejsze poznanie tej podstawowej prawdy.

Dowód z istnienia świata

Widzimy, że istnieją gwiazdy, słońce, księżyc i ziemia z różnymi tworami. Każda rzecz, każda istota i my sami sobie nie zawdzięczamy istnienia. Nie zawdzięcza też sobie istnienia i cały wszechświat, składający się właśnie z samych takich bytów zależnych. A jednak ten wszechświat istnieje. Musi więc być przyczyna jego istnienia, poza nim leżąca i sama już niezależna od niczego w swym istnieniu. Tę pierwszą przyczynę wszechświata, która istnieje sama z siebie i jest niezależna w swym istnieniu, nazywamy Bogiem wszechmocnym. 

Dowód z celowości

Celowość widoczna jest: w świecie nieorganicznym, np. w następstwie dnia i nocy, pór roku, — w świecie organicznym w budowie, rozwoju i życiu organizmu, rośliny, zwierzęcia. Gdzie jest celowe działanie, — tam musi być tego działania przyczyna rozumna.

Dowód z istnienia życia na ziemi

Widzimy na ziemi materię żywą i martwą. Dzieli je przepaść nie do przebycia.

Materia martwa, choćby składała się z tych samych pierwiastków chemicznych, co materia żywa,  jednak nie żyje, ani się rozwija, ani rozmnaża.

Wiadomo, że był czas, kiedy na ziemi życia nie było. Kula ziemska, pierwotnie jako płynna masa ognia ;— jak się powszechnie przyjmuje — nie pozwalała na powstanie życia, a powstać ono nie mogło z materii martwej, przeto wywołała je przyczyna nadmaterialna, przyczyna żywa. Przyczynę tę, sprawcę i twórcę życia nazywamy Bogiem żywym.

A może kiedyś były lub i dziś gdzieś są w przyrodzie takie warunki, w których samorództwo było i jest możliwe? Warunki mogą rozwój życia podtrzymać, wzmóc, zahamować, ale nie mogą dać życia, którego same nie mają.

Dowód z pragnienia szczęścia.

Każdy człowiek jasno widzi i odczuwa, że jest w nim, w jego naturze, potężny niezależny od niego popęd do szczęścia tak dalece, że tego głodu szczęścia nic na ziemi nie może zaspokoić. Dobra bowiem ziemskie są ograniczone, niestałe, nie wszystkie człowiekowi dostępne.

W całej zaś naturze, niższej od człowieka, żaden popęd naturalny nie jest daremny. Stąd wniosek, że i ten zasadniczy popęd człowieka musi być zaspokojony. W przeciwnym bowiem razie jeden tylko człowiek byłby w porządku kosmicznym tworem bezradnie nieszczęśliwym.

A więc istnieje pełnia szczęścia bez granic, wieczna. Tę pełnię szczęścia nieograniczonego, wiecznego, to źródło dobra nazywamy Bogiem.

Powszechne przekonanie ludzkości o istnieniu Boga.

U wszystkich, czy to będą narody oświecone, czy pierwotne lub zdziczałe plemiona, można stwierdzić wiarę w Bóstwo. W każdym razie wszędzie u wszystkich ludów jest pojęcie i wiara w Bóstwo. Skąd pochodzi ta powszechna wiara w Boga u ludzi, wszystkich czasów i krajów? Czyżby cały ród ludzki mógł się mylić poznając jakąś prawdę? Przecież uczy nas filozofia, że ludzki rozum do prawdy zdąża. Nie może więc cała natura ludzka wszystkich czasów błądzić w rzeczy, którą po wszystkie czasy uznaje za prawdę.

2. Poznanie Boga nadnaturalne z objawienia.

Dotychczas mowa była o dowodach rozumowych na istnienie P. Boga. Człowiek poznaje Boga nie tylko rozumem, ale i z objawienia. Bóg nie tylko objawił ludziom że jest, ale także uchylił przed nimi rąbek zasłony, która okrywa Jego niepojętą istotę.

Rzeki Bóg do Mojżesza: „Jam jest, którym jest“ Z objawienia danego Mojżeszowi poznajemy, że Bóg jest kimś, kto istnieje sam z siebie, mocą swej istoty, czyli że istotą Boga jest Jego istnienie. Nie tylko posiada istnienie, ale jest samym istnieniem. Nie może nie istnieć. Jest więc Bóg pełnią bytu, a zatem i pełnią doskonałości nieograniczonych ani liczbą ani miarą.

Chrystus powiedział do Samarytanki: „Duchem jest Bóg“. Skoro Bóg jest duchem, istotą niematerialną, jest osobowy, tzn. że jest samodzielną, rozumną Istotą, a nie częścią (duszą) świata, czy samym światem, jak błędnie wierzą panteiści.

Bóg jako pełnia bytu jest nieskończenie doskonały. Istota zaś nieskończenie doskonała pod każdym względem, może być tylko jedna.

Bóg nieskończenie doskonały jest bezwzględną pojedynczością, tj. nie składa się z części.

Stąd nie ma różnicy między doskonałościami Boga, a Jego istotą. Bóg nie posiada życia, mądrości, prawdy, miłości, jak np. ludzie, ale jest życiem, Mądrością, Prawdą.

3. Przymioty Boga.

Bóg jest wieczny.

Bóg nie ma ani przeszłości ani przyszłości, ale trwa bez początku i końca, jest to wyłącznie niepodzielna teraźniejszość.

Bóg jest niezmienny.

Jeśli Pismo św. mówi obrazowo o żalu, o gniewie Bożym itp., to trzeba to tak rozumieć, że działanie Boga jest niezmienne, tak samo jak Jego istota, tylko my je przenosimy w myśli i słowie na Boga.

Bóg jest wszystkowiedzący.

To, co my poznajemy, dla nas jest obce i nieznane w swej istocie. Bóg jest stwórcą wszystkiego, a więc nic nie uchodzi Jego wiedzy. Nie ma też dla Niego jakiejś tajemnicy. Bóg zna czyny wolne człowieka, zna je od wieków. Czy dlatego, że je odwiecznie przewidział, człowiek musi te czyny spełnić? Nie, bo Bóg przewiduje czyn wolny człowieka, jakim on będzie w rzeczywistości, tj. jako czyn wolny.

Poznanie Boga nie zmienia natury czynów, które się dokonują jedne jako konieczne, inne jako wolne.

Bóg jest najmędrszy.

To znaczy, umie użyć najlepszych środków do przeprowadzenia swych celów.

Bóg jest wszechmocny.

Bóg może uczynić wszystko, co nie ma w sobie wewnętrznej sprzeczności. Wszechmoc Boga objawia się w stworzeniu świata jego, zachowaniu i Opatrzności nad nim oraz w cudach.

Bóg jest święty.

Bóg nieskończoną swą wolą miłuje dobro i chce tylko dobrego i nieskończoną swą wolą złym się brzydzi.

Bóg jest sprawiedliwy.

To znaczy, za dobre wynagradza, a za złe karze.

Bóg jest dobry.

Bóg kocha stworzenia, udziela im swych dobrodziejstw. Jeśli czasem Bóg nie oddala zła, czyni to dla większego dobra stworzenia, tylko najczęściej powody tego są zakryte przed oczami ludzkimi. To co nam przedstawia się jako zło, jako nieszczęście, nie jest takim w oczach Boga.

Wobec grzesznika dobroć Boga okazuje się jako cierpliwość, z którą czeka na jego poprawę. Bóg jest miłosierny i chętnie nam przebacza, gdy żałujemy za grzechy. Miłosierdzie Boga nie powinno jednak ośmielać człowieka do odwlekania nawrócenia się.

4. Trójca Przenajświętsza.

Bóg jest niepojęty.

Potwierdza to jeszcze bardziej prawda objawiona, która mówi, że Bóg jest w Trójcy jedyny.

Trzy Osoby Boskie. Trójca święta objawiła się przy chrzcie Pana Jezusa.

Chrystus często mówi o Ojcu swoim: Ja i Ojciec jedno jesteśmy. Również o Duchu Świętym:

„Pocieszyciel Duch Święty, którego Ojciec pośle w Imię moje, On was wszystkiego nauczy itd…“

Jan 14:26

W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego

Trzy Osoby Boskie są jednym Bogiem. Ojciec, Słowo i Duch Święty, a ci trzej jednym są. Są trzy Osoby Boskie, ale jednak jeden Bóg, ponieważ te trzy Osoby Boskie mają jedno jedyne Bóstwo, wspólne im trzem, czyli jedną naturę Boską.

Ojcu przypisuje się stworzenie i zachowanie świata. Synowi, który stał się człowiekiem, przysługują dzieła mądrości i odnowienie porządku moralnego przez Odkupienie. Duchowi Świętemu, który jest tchnieniem miłości Ojca i Syna, odpowiadają dzieła miłości, czyli utworzenie życia duchowego przez łaskę.

Jedność i tożsamość natury Boskiej w trzech Osobach jest tajemnicą, to znaczy, że tej prawdy rozum ludzki bez objawienia nie mógł poznać (dowiedzieć się o jej istnieniu), a po objawieniu nie może istoty jej pojąć.

Kościół od samego początku wyrażał wiarę w Trójcę świętą w modlitwach, w obrzędach, np. potrójne zanurzenie lub polanie wodą w czasie chrztu św. miało przypomnieć tę tajemnicę.